WIRTUALNE MUZEUM

OBOZU PRZY ULICY PRZEMYSŁOWEJ W ŁODZI

Od lat 60. ub. wieku nauczyciele SP81, z racji imienia nadanego szkole (patronem są Bohaterskie Dzieci Łodzi) mieli do wykonania niełatwe zadanie - pracować z tematem, który jest za trudny dla niejednego dorosłego, a który oni musieli odpowiednio "oswajać", by w pamiętanie o obozie angażować swoich uczniów z klas 1-8, a przez jakiś czas 1-6.

Współorganizowali uroczystości upamiętniające ofiary obozu przy ulicy Przemysłowej.

Głównie te oficjalne – 1-czerwcowe, inicjowane i organizowane przez Stowarzyszenie Komitet Dziecka.

Natomiast w 2012 roku, gdy SP81 wzięła udział w realizacji filmu "Nie wolno się brzydko bawić" na temat obozu, zaczęła też poszukiwać innych, bardziej uwspółcześnionych sposobów na pamięć o obozie.

Obok uroczystości organizowanych przez i dla dorosłych, w które angażowano dzieci, zaczęto w SP81 eksperymentować z akcjami przygotowywanymi przez same dzieci. Obok historii i pamięci ważny stał się też wiek upamiętniających i upamiętnianych (2-16).

To on był wskazówką, jak uczyć i pamiętać.

Jednak poszukiwania nowych form upamiętniania, inicjowane przez dzieci, ze wsparciem personelu SP81, nie zostały zrozumiane i zaakceptowane przez dorosłych - szczególnie tych przyzwyczajonych do tradycyjnych form upamiętniania lub tych nie na tyle uważnych, by zauważyć, że w SP81 dziej się coś naprawdę ważnego

Działania SP81 spotkały się z krytyką i lekceważeniem lub w najlepszym razie zostały pominięte (wrzucone z innymi działaniami upamiętniającymi do jednego wspólnego worka pod nazwą "obóz niepamięci").

Dzieci poczuły się niedocenione, oszukane.

Na szczęście w tej trudnej sytuacji eksperymentalne działania nie tylko, że nie zostały przez dorosłych z SP81 wyhamowane, ale uzyskały ich dalsze wsparcie. Były realizowane równolegle z innymi aktywnościami szkoły, od kilku lat programowo nastawionej na edukację promującą ducha współpracy, empatii i rozwoju a nie "wyścigu szczurów" - ciągłej punktacji, konkurencji i oceny.

Jednak terenem działań pozostała szkoła, ew. najbliższe sąsiedztwo (teren dawnego obozu - dziś osiedle mieszkaniowe, ew. środowisko szkolne - inne szkoły zapraszane do współpracy w ramach projektów). Podczas projektu „Dzieci nie ryby i swój głos mają” uczniowie i nauczyciele ponownie "mieli odzyskać głos".

Projekt "Dzieci nie ryby i swój głos mają" miał na celu wsparcie dzieci i młodzieży ze Szkoły Podstawowej nr 81 w Łodzi w ich odważnych i pełnych zaangażowania akcjach uwspółcześnionego upamiętniania historii dawnego obozu dla dzieci i młodzieży - aktywności niedocenianej przez niektóre osoby i instytucje spoza szkoły. Wsparcie polegało na promocji nowatorskich działań dzieci poprzez prezentację ich szerszemu gronu odbiorców i na zdobyciu dla SP81 sprzymierzeńców upamiętniania spoza szkoły, poprzez aktywizację mieszkańców Łodzi i łódzkich instytucji oraz budowanie sieci współpracy

Grupa, do której bezpośrednio skierowany był projekt, składała się z dzieci i młodzieży oraz personelu Szkoły Podstawowej nr 81 w Łodzi. Bożena Będzińska-Wosik - Dyrektor SP81 oraz nauczyciele opowiadali o projekcie, a dzieci, reprezentujące całą społeczność szkolną, same decydowały, czy mają ochotę wziąć w nim udział. W efekcie pracowała w nim ok. 100-osobowa grupa składająca się z uczniów różnych poziomów nauczania oraz nauczycieli. Uczniowie SP81 zaprosili do współpracy dzieci i młodzież innych szkół z Łodzi i województwa oraz dorosłych - przedstawicieli instytucji, które o dziecięcym obozie pamiętają lub powinny to robić.

Wstępem do wielkiej przygody, która obiecywała ciekawe zajęcia poza terenem szkoły, wizyty w miejscach do tej pory nie odwiedzanych i poznawanie nieznanego, było szkolne... nocowanie. Podczas nocy projektowej uczniowie pod opieką nauczycieli pracowali nad zadaniami projektowymi. Czytali, rysowali, projektowali, pracowali na komputerach, poszukiwali śladów lokalnej historii w szkolnych kronikach ukrytych w... podziemiach.

Jednym z działań projektowych, m.in. mających na celu szerszą promocję aktywności SP81 na rzecz upamiętniania obozu, było zorganizowanie konkursu fotograficznego dla uczniów ze szkół podstawowych w Łodzi i województwie łódzkim. Konkurs pod tym samym tytułem, co projekt, miał na celu zachęcenie uczniów szkół podstawowych do zabierania głosu w ważnych dla dzieci i młodzieży sprawach. Grupa uczniów odpowiedzialna za konkurs przygotowała jego regulamin, plakat i filmowy spot. Wzięła także udział w sesji Młodzieżowej Rady Miejskiej, by prosić o pomoc w wypromowaniu konkursu.

Zaproszenie do udziału w konkursie zostało wysłane do ok. 300 szkół podstawowych, bibliotek i domów kultury w Łodzi i województwie łódzkim. By zapewnić lepszą promocję, wystąpiono także do Łódzkiego Kuratora Oświaty o objęcie przez niego konkursu honorowym patronatem (został przyznany). W Mieście Ł ukazało się ogłoszenie przypominające o konkursie. Grupa potencjalnych autorów prac fotograficznych z SP81 dostała wsparcie w postaci zajęć z fotografem/dziennikarzem, który uczył dzieci nie tylko technicznych umiejętności, ale też odwagi wyrażania swoich sądów i opinii, ubierania je w słowa i obrazy. Na konkurs przyszło 14 prac. Ze względu na trudny temat i niski wiek autorów, jury i organizatorzy konkursu postanowili przyznać wyróżnienia wszystkim nadesłanym pracom, a dodatkowo nagrodzić 3 z nich. W efekcie jury składające się z 2 fotografów profesjonalistów, 2 fotografów amatorów oraz 2 uczennic SP81, uczestniczek warsztatów fotograficznych w SP81, przyznało 2 pierwsze miejsca, 1 drugie i 1 trzecie. Nagrody zostały wręczone podczas uroczystości 11 grudnia.

Bardzo ważnymi dla promocji działalności SP81 w zakresie upamiętniania były dwie prezentacje tejże działalności, zaplanowane na 1 czerwca i 11 grudnia.

1 czerwca, podczas oficjalnych uroczystości pod pomnikiem „Pękniętego Serca” (Pomnik Martyrologii Dzieci), uczniowie SP81 zaprezentowali filmowy spot na temat swoich dotychczasowych działań upamiętniających, filmowy spot promujący konkurs fotograficzny, zaprosili zebranych do wzięcia udziału w grze terenowej, zorganizowali lekcję w postaci spotkania ze świadkiem – ich gościem była Pani Krystyna – była więźniarka obozu. Uroczystości 1 czerwca poprzedziła akcja promocyjna. Uczniowie przygotowali własnoręcznie zaproszenia, ulotki i plakaty, a następnie rozprowadzili je po okolicznym osiedlu. Plakaty zapraszające na uroczystości 1 czerwca zawisły m.in. w pobliskich sklepach. Prezentacja dotychczasowej działalności SP81 oraz projektu „Dzieci nie ryby i swój głos mają” miała za zadnie zwrócenie uwagi przedstawicielom różnych środowisk łódzkich obecnych na uroczystościach, na alternatywne działania SP81 w zakresie upamiętniania i przygotowanie gruntu pod uroczystości 11 grudnia.

Uroczyste podsumowanie projektu nastąpiło 11 grudnia, w kolejną, tym razem 75. rocznicę pierwszego transportu do obozu. Poprzedziła je duża akcja promocyjna. Zaproszenia zostały wysłane pocztą, mailem i dostarczone osobiście przez uczniów, wspieranych przez nauczycieli i trenerów. Plakaty, wzorem uroczystości 1 czerwca, zostały rozniesione po terenie pobliskiego osiedla (jeden, w ramach świeżej współpracy z Centrum Dialogu, zawisł w Centrum). Uroczystość rozpoczęła się wcześnie rano. Kilka grup, z mapkami i własnoręcznie przygotowanymi tablicami informacyjnymi, wyruszyło ze szkoły, by wyznaczyć najważniejsze punkty terenu dawnego obozu, a wstążkami w kolorze biało-czerwonym ozdobić cementowe słupy, symbolizujące granice obozu. Główna część uroczystości odbyła się o godzinie 11., w szkole. W specjalnie z myślą o prezentacji zaaranżowanej sali gimnastycznej (dekoracje w postaci wiszących dziecięcych strojów symbolizujących nie-obecnych), z odpowiednim oświetleniem i nagłośnieniem. Uroczystość prowadziła Dyrektor SP81 oraz jeden z uczniów. Podczas uroczystości uczniowie zaprezentowali: program artystyczny i prezentację rezultatów projektu - demo podręcznika, film i promo, pokazową lekcję. Jedna z trenerek przygotowała z dziećmi pantomimę na temat straconego dzieciństwa. Uczniowie przedstawili demo podręcznika w postaci teatralizowanej prezentacji. Pokazano promos filmu i cały film z projektu. Laureaci konkursu fotograficznego odebrali nagrody. Uczniowie poprowadzili dla swoich kolegów pokazową lekcję w szkolnej izbie pamięci. Młodzież wzięła udział w spotkaniu z byłymi więźniarkami obozu przy ulicy Przemysłowej: Panią Krystyną Spigiel i Panią Joanną Piotrowską. O komentarz historyczny szkoła poprosiła w ramach rozwijanej współpracy SP81 – IPN, przedstawiciela łódzkiego oddziału IPN. Zainicjowano działalność skrzynki dobrej rady, gdzie dzieci mogą wrzucać listy z problemami i pytaniami. Na terenie koło szkoły wkopano kapsułę pamięci z zadaniem dla przyszłych uczniów SP81 (ci, którzy odkopią ją za 50 lat zostali zobowiązani przez współczesnych uczniów do zrealizowania projektu na rzecz dzieci). W kapsule zostały też zakopane materiały projektowe.

Dzieci, z pomocą nauczycieli i personelu niepedagogicznego szkoły oraz trenerów, wypromowały swoją działalność wśród całej społeczności miasta, czego najlepszym dowodem są choćby goście, którzy przyjęli zaproszenie na uroczyste podsumowanie projektu 11 grudnia: przedstawiciele instytucji pamięci (Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Centrum Dialogu, łódzkiego oddziału IPN), Urzędu Miasta Łodzi (przedstawicielki Prezydent Miasta Łodzi, Biura Promocji i Wydziału Edukacji), Kurii Metropolitalnej Łódzkiej (ksiądz biskup), Łódzkiego Kuratorium Oświaty, Łódzkiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, Uniwersytetu Łódzkiego, Koła Przewodników, Społecznej Gazety Ł, Szkolnego Schroniska Młodzieżowego w Łodzi, Rady Rodziców, szkół z Łodzi i województwa (SP nr 114, XXIV LO, Gimnazjum nr 10, Gimnazjum nr 18, Zespół Szkół nr 5, SP w Zelowie), mediów (Angorka, TV Toya), mieszkańców osiedla Bałuty - Doły, Stowarzyszenia Komitet Dziecka, wreszcie - środowiska byłych więźniów obozu i tzw. drugiego pokolenia (na uroczystościach były obecne dwie byłe więźniarki z rodzinami oraz dzieci byłych więźniów obozu spoza Łodzi) oraz Rzecznika Praw Dziecka z Warszawy.

W organizacji i przeprowadzeniu uroczystości 11grudnia uczestniczyła cała grupa projektowa, także nauczyciele i personel niepedagogiczny szkoły. Dodatkowo, dla uczniów całej szkoły, którzy ze względu na licznie przybyłych 11 grudnia gości nie mogli wziąć udziału w uroczystościach 11 grudnia, niezależnie zorganizowano prezentację efektów projektu.

Najlepsza miarą sukcesu, jakim zakończyła się współpraca w ramach projektu jest pytanie powtarzane przez uczniów, ale i nauczycieli: „To już koniec? To kiedy następny projekt?”.

P.S.

Podczas realizacji zadania "Dzieci nie ryby i swój głos mają" została zainicjowana sieć stałej współpracy w zakresie upamiętniania ważnej lokalnej historii. Stało się to m.in. dzięki zaaranżowaniu sytuacji, w której uczniowie SP81 oraz przedstawiciele łódzkich instytucji pamięci mogli wymienić się swoją wiedzą na temat wojennej martyrologii dzieci oraz doświadczeniami w upamiętnianiu. Planowana dalsza współpraca w zakresie przygotowywania scenariuszy lekcji, wydania podręcznika, współpracy podczas listopadowych, corocznych religijnych obchodów upamiętniających, oznakowania terenów dawnego obozu przy ulicy Przemysłowej i żydowskiego getta, realizacji wspólnych projektów upamiętniających, dalszej promocji działań uczniów SP81 w szerszym kontekście działań na rzecz praw dziecka... nie miała swojej kontynuacji.

(Prace autorstwa uczniów SP 81 w Łodzi i zdjęcia - z Archiwum Stowarzyszenia U siebie-At home i U. Sochackiej, zdjęcia - Urszula Sochacka)