Zamknij ten rozdział życia, wyjdź w końcu ze strefy śmierci. Ale ja wiem, że to nie tylko śmierć. W czasie gdy zajmowałam się tym tematem, wydarzyło się ogromnie dużo dobrych rzeczy, poznałam wspaniałych ludzi, razem robimy projekt „Przyjaciele Chudego”...

Powrót

(Akcja "Serce w pudle" w ramach projektu "Przyjaciele Chudego"; zdjęcie - Urszula Sochacka)

W efekcie realizacji projektu:

Informacje o działaniach SP81 zostały znacznie szerzej, niż do tej pory, upublicznione: m.in. w miejscowych mediach (2 artykuły w Łódzkiej Gazecie Społecznej MiastoŁ – wydanie drukowane i elektroniczne), w Internecie (Grupa Otwarta i Wydarzenie „mocne Hamowanie! do Przyjaciół Chudego!”, funpage „Serce w pudle” oraz strony internetowe i akcje mailingowe zaktywizowanych podczas projektu w/w podmiotów), a także w obszernej korespondencji projektowej, kierowanej przez autorkę projektu do licznych osób i instytucji w Łodzi i spoza Łodzi.

Wysiłki uczniów SP81 na rzecz upamiętniania obozu, dotychczas niedoceniana, zostały zauważone, wsparte i nagłośnione.

Do SP81 dołączyli kolejny sprzymierzeńcy pamięci o mało znanym dziecięcym obozie przy Przemysłowej w Łodzi: młodzież z Zespołu Państwowych Szkół Plastycznych im. Tadeusza Makowskiego w Łodzi, uczniowie Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapeutycznego nr 1, wchodzącego w skład Zespołu Szkół i Placówek Specjalnych w Krakowie, oraz grupa studentów Wydziału Nauk Społecznych, w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.

Serce drzewa - wykonane przez młodzież z Zespołu Państwowych Szkół Plastycznych im. Tadeusza Makowskiego w Łodzi; zdjęcie - Urszula Sochacka

(Transparent pamięci przygotowany przez uczniów Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapeutycznego nr 1, wchodzącego w skład Zespołu Szkół i Placówek Specjalnych w Krakowie, oraz studentów Wydziału Nauk Społecznych, w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, w ramach akcji "Serce w pudle", będącej częścią projektu "Przyjaciele Chudego"; zdjęcie - Urszula Sochacka)

Izba Pamięci SP81 wzbogaciła się o transparent pamięci, a sama SP81 – o wybór prac pokonkursowych z międzynarodowej wystawy „In memoriam” poświęconej obozowi. Jedno z drzew zostało przez młodzież z Zespołu Państwowych Szkół Plastycznych im. Tadeusza Makowskiego w Łodzi przekształcone w znak „Serce drzewa”.

(Akcja "Serce w pudle", w ramach projektu "Przyjaciele Chudego"; zdjęcia - Urszula Sochacka)

Podczas „Dnia Patrona” dzieci z SP81 w pantomimie wyznaczyły drogę Chudego do obozu. „Transparenty wartości”, serce z akcji „Serce w pudle” oraz „Kukiełki” wyznaczyły granice dawnego terenu obozu.

Mieszkańcy zabrali pamięć o obozie w „Pudełkach Pamięci” przygotowanych przez uczniów SP81 (w środku dzieci umieściły fragmenty historii obozu).

W spacerze wzięła udział Krystyna Spigiel - dawna więźniarka obozu.

Zaraz potem w szkolnej stołówce odbyło się spotkanie ze świadkiem.

11 grudnia odbył się finał projektu, na który złożyło się kilka akcji:

Uczniowie SP81, w ramach gry terenowej, zapoznali z historią obozu swoich starszych kolegów z Krakowa.

Utworzone na Facebooku: Grupa Otwarta i Wydarzenie „mocne Hamowanie! do Przyjaciół Chudego!” oraz funpage „Serce w pudle” stały się stałym miejscem prowadzenia działań projektowych – upowszechniania pomysłów na akcje performatywne mające pomóc w wizualizacji współczesnego oznakowanie poobozowego terenu.

(Serce przygotowane przez uczniów Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapeutycznego nr 1, wchodzącego w skład Zespołu Szkół i Placówek Specjalnych w Krakowie, oraz przez studentów Wydziału Nauk Społecznych, w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, w ramach akcji "Serce w pudle", będącej częścią projektu "Przyjaciele Chudego"; zdjęcie - Urszula Sochacka)

Szanowni Państwo,

zwracam się z uprzejmą prośbą o wparcie moich działań podejmowanych w ramach projektu PRZYJACIELE CHUDEGO. Realizuję go jako stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w programie „Aktywność obywatelska” - animacja kultury.

Pragnę, by, dzięki naszym wspólnym staraniom, pamięć o niemieckim obozie dla dzieci i młodzieży przy ulicy Przemysłowej w Łodzi, stała się własnością i odpowiedzialnością całego miasta. By znalazła stałe miejsce na jego mapie.

Jestem reżyserką filmu dokumentalnego „Nie wolno się brzydko bawić” na temat obozu przy Przemysłowej. Mam na swoim koncie publikacje i wystąpienia konferencyjne na jego temat. Pokazy mojego filmu przybliżyły historię obozu wielu osobom w Polsce, Niemczech i Izraelu. Jestem córką byłego więźnia obozu przy Przemysłowej i gorącą orędowniczką starań byłych więźniów obozu na rzecz właściwego upamiętnienia jego historii.

Dlatego bardzo zależy mi, byśmy razem stworzyli warunki dla lokalnej debaty na temat tego, jakie miejsca na mapie łódzkiej dzielnicy Bałuty i całej Łodzi może/powinien zajmować teren byłego hitlerowskiego obozu. Chciałabym, byśmy społecznym konsultacjom poddali różne pomysły na zagospodarowanie przestrzeni poobozowej – samego terenu, jak i pamięci, oraz na sposób „wpisania” obozu w mapę miasta.

Pragnę zaprosić Państwa do grona PRZYJACIÓŁ CHUDEGO (Chudy to dziecko z tzw. Pomnika Pękniętego Serca upamiętniającego obóz). Zawiążmy nieformalną grupę PRZYJACIÓŁ CHUDEGO. Stwórzmy grupę roboczą, składającą się z mieszkańców osiedla Bałuty-Doły, z osób zaangażowanych w prace osiedlowej rady Bałuty-Doły i pozostałych rad dzielnicy, dzielnicowych instytucji kultury i sztuki oraz placówek oświaty, ale i miejskich instytucji zajmujących się promocją miasta i ochroną zabytków, kół przewodnickich, grup nieformalnych zainteresowanych upamiętnieniem historii dziecięcego obozu, ale i budowaniem kultury szacunku dla świata dziecięcej wrażliwości...

Jak chcemy kontynuować historię pamięci obozu? Wytyczyć trasy? Dodatkowo oznakować? Opracować przewodnik? Zostawić w dotychczasowej formie? Sprawić, by o Chudym i Bałutach mówiono z dumą? A może zapomnieć?

Rozważmy możliwość umieszczenia terenu byłego obozu na trasach turystycznych miasta, i roztoczenia opieki nad zabytkiem - w znaczeniu dziedzictwa kultury pamięci, wreszcie - przetransformowania trudnej historii w pozytywną energię.

A wypracowane przez zespół propozycje i rozwiązania poddajmy pod rozwagę mieszkańcom osiedla, dzielnicy, miasta. Ponieważ obóz to nie tylko pamięć, ale konkretne ulice, trawniki, skwery, widoki z okien i balkonów. Ponieważ obóz to nie tylko sprawa osiedla, ale część historii miasta i ważny wątek wojennej martyrologii dziecięcej.

Na zakończenie – przedyskutowane pomysły zrealizujmy podczas wspólnej akcji. Zaplanujmy ją na czas przed Świętami Bożego Narodzenia. Niech święty Mikołaj albo Gwiazdka tym razem nie zawiodą miejsca, w którym nie tak dawno dzieci nie mogły liczyć na prezenty, gdzie z utęsknieniem marzyły o skórce chleba i uśmiechu mamy. Niech osiedle, dzielnica i miasto... dowiedzą się o PRZYJACIOŁACH CHUDEGO, i zechcą być jednym z nich.

Dorośli, pomóżmy dzieciom! Dzieci, pomóżcie swoim rówieśnikom, rodzicom, dziadkom, nauczycielom! Pamiętać mądrze, czule, z otwartą głową.

Nie chcemy wojen, krzywdy i głodu!? Zatem dajmy spokój pustym deklaracjom. Zajmijmy się własnym podwórkiem, bo na nie mamy wpływ.

Zdecydujmy, jak chcemy pamiętać. Zdecydujmy, że chcemy pamiętać.

Urszula Sochacka - autorka projektu nawiązała w Łodzi liczne kontakty z osobami i instytucjami na co dzień zajmującymi się partycypacją społeczną, zagadnieniami upamiętniania i kultury. Bardzo cenną okazała się współpraca z Radą Organizacji Pozarządowych Województwa Łódzkiego, i praca w Zespole ds. Aktywności obywatelskiej i wolontariatu (kontakty, wiedza nt. lokalnej społeczności i doświadczenie w pracy z nią).

Przeprowadzono debatę dot. preferowanych przez mieszkańców form upamiętniania dawnego niemieckiego nazistowskiego obozu dla dzieci i młodzieży przy ulicy Przemysłowej w Łodzi. W tym celu szeroko udostępniono ankiety, przygotowane wcześniej przez autorkę projektu wraz z personelem i uczniami SP81. W konsultacjach społecznych wzięło udział ok. 300 osób (dorosłych i dzieci), które wypełniły ankiety drukowane lub elektroniczne.

ANKIETA – do PRZYJACIÓŁ CHUDEGO!

WYPEŁNIJ ANKIETĘ – proszę, podaruj Chudemu 10 minut z tysięcy godzin swojego życia!

Czy uważasz, że o obozie przy Przemysłowej pamiętamy:

a/wystarczająco

b/za mało

c/za bardzo

d/inne

Czy uważasz, że teren dawnego obozu przy Przemysłowej – dziś osiedle – jest oznakowany (betonowe słupy, tablica, pomnik „Pękniętego Serca”):

a/wystarczająco

b/za słabo

c/za bardzo

d/nie mam zdania

e/inne

W jaki sposób chciałbyś oznakować teren dawnego obozu przy Przemysłowej:

a/punkty informacyjne (tablice, skrzynki z informacjami itp.)

b/wyznaczone ścieżki zwiedzania

c/punkty odpowiadające najważniejszym wątkom historii obozu

d/artystyczne symbole niebezpośrednio nawiązujące do tematyki obozowej

e/inne

Imię

Nazwisko (ewentualnie)

Płeć

mężczyzna

kobieta

Miasto

Wiek

Dziękujemy za wypełnienie ankiety – Przyjaciele Chudego.

(Transparent z serii Transparenty wartości autorstwa uczniów Szkoły Podstawowej nr 81 w Łodzi)

Projekt PRZYJACIELE CHUDEGO był realizowany od lipca do grudnia 2015 roku, dla lokalnej społeczności łódzkiej dzielnicy Bałuty-Doły:

- miejscowej szkoły podstawowej, osamotnionej w wysiłkach na rzecz upamiętniania niemieckiego obozu dla dzieci i młodzieży przy ulicy Przemysłowej, który w czasach II wojny światowej był usytuowany w miejscu dzisiejszego osiedla;

- mieszkańców osiedla, obojętnych na historię miejsca (bezradnych wobec zbyt trudnej przeszłości?);

- mieszkańców Łodzi.

Bałuty to teren leżący poza centrum miasta i mający opinię „trudnego”. Na tzw. Dołach podczas II wojny światowej Niemcy utworzyli żydowskie getto, a w roku 1942 na wydzielonej z niego części – hitlerowski obóz dla dzieci i młodzieży przy ulicy Przemysłowej. W latach 60. minionego wieku, w miejscu dawnego obozu wybudowano osiedle.

Miejscowa Szkoła Podstawowa nr 81, z racji nadanego jej patrona - Bohaterskich Dzieci Łodzi, została „skazana” na pamiętanie o obozie. Poradziła sobie z tym zadaniem bardzo dobrze. Szczególnie - jeśli wziąć pod uwagę, że historia obozu jest zbyt trudna dla dorosłych, a w przypadku SP81 mamy do czynienia z powołanymi do pamiętania - dziećmi!

Jakiś czas temu łódzkie media nazwały obóz przy Przemysłowej „obozem niepamięci”. Jest w tym określeniu dużo prawdy, bo obóz przy Przemysłowej nie należy do obozów znanych. Jednak „obóz niepamięci” przekreślił także wieloletnie starania dzieci z SP81 i ich dorosłych opiekunów na rzecz upamiętniania obozu. Dzieci poczuły się oszukane niesprawiedliwą opinią. Personel szkoły i rodzice doszli do wniosku, że powinni zareagować na zarzuty. Potrzebowali pomocy w nagłośnieniu swoich wieloletnich, a niedocenianych wysiłków. Potrzebowali wsparcia ze strony mieszkańców osiedla i miasta. Opisany stan był punktem wyjścia dla projektu PRZYJACIELE CHUDEGO.

PROJEKT PRZYJACIELE CHUDEGO

zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego “Aktywność obywatelska”

mocne HAMOWANIE! do przyjaciół CHUDEGO!

już 11 grudnia, na Przemysłową przyjedzie pierwszy transport -
dzieci stracą imiona a potem życie -
w imię kształtowania domniemanych złych charakterów, zostaną zamienione w bezpłatną siłę roboczą i zabawki dla dorosłych - ale nie do przytulania, tylko do bicia, do kopania, do zabijania -

już wyruszył - pierwszy transport... a za nim kolejne -

Jak zatrzymać pociągi, tramwaje, dziecięce kroki na granicy świata i obozu przy Przemysłowej?

mocne HAMOWANIE!

Wyjrzyj przez okno swojego domu. Osiedlowe ścieżki, chodniki, skwery, sąsiedzkie okna i bloki... Kiedyś stały tu baraki, i Janek, i Tadek, i Gienia, i Staszek...

Zdecyduj, co chciałbyś zrobić z miejscem, w którym kiedyś był niemiecki obóz dla polskich dzieci i młodzieży przy ulicy Przemysłowej w Łodzi:

- czy jesteś zadowolony z tego, jak pamiętamy o Przemysłowej?
- czy chciałbyś mniej pamiętać: wykopmy słupy symbolizujące granice obozu, zdejmijmy tablicę upamiętniającą dawny budynek administracji, zasłońmy pomnik „Pękniętego Serca” - dajmy spokój z przeszłością, idźmy do przodu!
- czy chciałbyś pamiętać mocniej, inaczej: sprawmy, by Przemysłową odwiedzali turyści przyjeżdżający do Łodzi, by powstał przewodnik po terenie dawnego obozu, by oznakowano poobozową gruszkę, by wytyczono ścieżki zwiedzania, by...

Każdy Twój pomysł to jedna sekunda, minuta, godzina... cofnięta na zegarze, zyskana, by pierwszy transport dzieci do obozu 11 grudnia 1942 roku nie przyjechał.

Wyjrzyj przez okno... osiedlowe ścieżki, chodniki... kiedyś stały tu baraki, i Janek, i Tadek, i Gienia, i Staszek... i Janek, i Tadek, i Gienia... i Janek, i Tadek, i...

do MIESZKAŃCÓW łódzkiego osiedla BAŁUTY-DOŁY, ŁODZI i innych MIAST – do PRZYJACIÓŁ CHUDEGO (Chudy – dziecięca postać z łódzkiego Pomnika Martyrologii Dzieci):
- zamieszczajcie na FB swoje pomysły - piszcie, róbcie zdjęcia, wizualizacje
- podyskutujmy na temat bliskich Waszemu sercu pomysłów na zagospodarowanie poobozowego terenu i pamięci, na wpisanie ich w mapę miasta
- 11 grudnia spotkajmy się na Bałutach-Dołach, by razem zrealizować niektóre z pomysłów

Zapraszamy!

Byli więźniowie obozu przy Przemysłowej
Urszula Sochacka
- córka byłego więźnia obozu przy ulicy Przemysłowej, autorka filmu dokumentalnego „Nie wolno się brzydko bawić”, inicjatorka akcji - mocne HAMOWANIE! i projektu PRZYJACIELE CHUDEGO
oraz
Szkoła Podstawowa nr 81 im. Bohaterskich Dzieci Łodzi
a poniżej dużo wolnego miejsca dla osób i instytucji, które zechcą wesprzeć naszą akcję:)

(Serce drzewa - wykonane przez młodzież z Zespołu Państwowych Szkół Plastycznych im. Tadeusza Makowskiego w Łodzi; zdjęcie - Urszula Sochacka)

PRZYJACIELE CHUDEGO

WIRTUALNE MUZEUM

OBOZU PRZY ULICY PRZEMYSŁOWEJ W ŁODZI